Buaite nó Caillte - Olltoghchán na Spáinne

Bíonn an comhaireamh thart trí nó ceithre huair an chloig tar éis do na bothanna vótála dúnadh, rud atá an-aisteach don Éireannach. Ach ní hé sin an t-aon difríocht atá idir toghcháin na hÉireann agus na Spáinne. Sa bhothán vótála Spáinneach leagtar amach liostaí ar bhord, liosta ar leith do gach páirtí nó grúpa. Phioc daoine an liosta ba rogha leo, ceann do theach na dteachtaí agus ceann don seanad, agus chuir siad isteach i mbosca é tar éis dóibh a gcárta aitheantais a thaispeáint do na hoifigigh.

Ní dóigh liom go dtaitneodh an modh vótála sin linne Éireannaigh. Sa chéad áit mar nach vóta ró-rúnda é, is féidir le hoifigigh na bpáirtithe éagsúla súil a choinneáil ar na liostaí atá a bpiocadh suas ag na vótóirí, agus sa dara háit ní thugann sé aon rogha don vótóir seachas a ghuth a chaitheamh ar son an pháirtí nó an ghrúpa sin. Beidh na hiarrthóirí tofa ansin de réir líon na vótaí a fhaigheann an páirtí agus a n-ionad ar an liosta. Agus is liosta náisiúnta é chomh maith, rud a chiallaíonn gur beag seans go mbeidh aithne ag na vótóirí ar níos mó ná leathdosaen de na daoine atá ar bharr an liosta ag aon pháirtí.

Ba mhór an sult i gcónaí dúinn in Éirinn vóta a chaitheamh de réir oird, a haon, a dó, a trí agus mar sin de do na hiarrthóirí ba fhearr linn, fiú má bhaineann siad le páirtithe difriúla - is minic a vótálann daoine ar son iarrthóirí as a gceantar féin seachas as páirtí ar leith; nó cuirimid na huimhreacha in aghaidh na ndaoine is lú a bhfuil gráin againn orthu, ag súil le dochar a dhéanamh dá seansanna, nó le  súil go n-aistreofar ár vóta ar bhealach a dhéanfaidh maitheas nó dochar do iarrthóirí nó do pháirtithe áirithe. Ní féidir le lucht vótála na Spáinne an cluiche sin a imirt.  Ní thuigim conas a roinntear na suíocháin i ndeireadh thiar nó ní bhíonn a líon ag teacht go cruinn le líon na vótaí a fhaigheann na páirtithe. Líon na suíochán:

Líon na Vótaí:

Ach is léir ó na torthaí gur ghnóthaigh an Páirtí Sóisialach agus Ciudadanos a lán, gur éirigh leis an pháirtí nua Vox sciar maith a bhaint ina gcéad thoghchán, agus gur chaill an Partido Popular agus Podemos a lán vótaí agus suíchán. Agus rud nach gcuirfeadh aon iontas ar Éireannach, d'éirigh go han-mhaith leis an bpáirtí Catalónach a bhfuil a gceannaire i bpríosún. Bhí méadú mór ar vóta na náisiúnach i dtír na mBascach chomh maith.

Is léir go mbíonn daoine lasmuigh den Spáinn den tuairim go bhfuil scéal na Catalóine ina chnámh spairne an-mhór agus go mbeadh an-tionchar aige ar an vóta náisiúnta. Ach lasmuigh den Chatalóin féin ní mór an scéal é. Níor chuir seasamh cheannaire na Sóisialach i leith na Catalóine isteach ar an tacaíocht dá pháirtí, in ainneoin na n-ionsaithe a rinne ceannairí na heite deise air. Dar le ceannaire an Partido Popular, Casado 'Fealltóir, meirleach, mídhlisteanach, bréagach, seafóideach, mífhreagrach, éagumasach, mídhílis, tubaisteach, féinmháineach, seobhaineach cumhachta, giall, maslach don Spáinn agus pleidhce lagmheasartha de shuiteoir' ba ea Pedro Sánchez mar go raibh sé sásta caint le páirtithe an neamhspleáchais. Bhí Casado, a tháinig i gcomharbacht ar Marion Rajoy mar cheannaire ar an Partido Popular, nuair a chaill an Príomhaire vóta muiníne i dteach na dteachtaí anuraigh, ag súil le náisiúntacht na Spáinne a mhúscailt i gcoinne na gCatalónach, go háirithe nuair a tháinig páirtí nua ar an bhfód, Vox, páirtí neamhleithscéalach 'macho' atá comhdhéanta de bhaill den uasalaicme agus de dhaoine a bhfuil cumha orthu i ndiaidh na laethanta a raibh Franco i gcumhacht agus an Spáinn saor ó dhaoine dubha, aeracha, aindiacha, cumannacha agus araile. Tá an meon faisisteach beo i gcónaí, agus níl aon náire ar lucht adhartha na deachtóireachta a ndílseacht don sean-Caudillo a fhógairt go poiblí. Bhí a lán de lucht leanúna an Partido Popular dílis do Franco agus dá shoiscéal agus nuair a bunaíodh an páirtí nua Vox, le cabhair airgid ón iasacht nach bhfuil aon mhíniú ceart air, d'aistrigh siad a dtacaíocht chuig an pháirtí sin. 

An dream coimeádach nach bhfuil chomh dílis do Franco, ach a chreideann gur fearr don eite dheis a bheith i gcumhacht seachas sóisialaigh agus lucht imshaoil agus cearta do chách, agus atá tinn tuirseach den chaimiléireacht a chleachtaigh a bpáirtí ar feadh na mblianta go dtí gur cúisíodh agus gur ciontaíodh sna cúirteanna iad, thug siad a dtacaíocht agus a vótaí do pháirtí Albert Rivera, a dtugtar páirtí liobrálach air go minic, ach atá ar an eite dheis chomh maith, agus go láidir in aghaidh náisiúnachas na Catalóine agus na réigiún eile. Ba ar mhaithe le vótáil ar son na heite deise, gan tacú le seandream lofa Rajoy nó leis na nua-fhaisistigh i Vox, a thug go leor daoine coimeádacha a vóta do Ciudadanos. Chomh maith leis sin, léirigh Cadado, ceannaire nua an PP, gur cluasán ceart é, agus nach raibh de pholasaí aige ach smaointe Vox agus Ciudadanos a ghoid, agus Sanchez agus Podemos a mhaslú. Ach thit vóta na gcoimeádach ar an iomlán agus ní fhéadfadh an trí pháirtí sin anois rialtas a chur le chéile.

Ba iad Podemos an páirtí nua cúpla bliain ó shin agus bhí siad ag súil le háit na Sóisialach a ghlacadh mar phríomhpháirtí na heite clé, ach tá a lán easaontais agus achrainn sa pháirtí ó shin, é lán de dhaoine gan taithí pholaitiúil agus de lucht smaoineoireachta nach dtuigeann conas fadhbanna praiticiúla a réiteach. Mar gheall ar an achrann inmheánach d'aistrigh go leor daoine a vóta go dtí an PSEO, an páirtí seanbhunaithe Sóisialach, agus níor éirigh leo ach 42 suíochán a ghnóthú, - bhí 71 teachta acu go dtí seo. Chuaigh na vótaí a ghoid siad ón PSEO ar ais chucu siúd agus is ag na Sóisialaigh atá an ionadaíocht is mó anois.

Ag amharc ar na figiúirí is léir go bhféadfadh an PSEO (a ndeirtear fúthu go minic gur thréig siad an sóisialacha i bhfad ó shin) agus Ciudadanos tromlach a chur le chéile gan stró, ach chuir Rivera an-bhéim ar Sanchez a ruaigeadh as oifig ina fheachtas toghchánaíochta, agus bheadh gnáthbhaill an PSOE go láidir ina choinne mar chomhghuallaí. Tá sé ráite ag ceannairí an PSOE go rachaidh siad i mbun rialtais leo féin. Tá méadú mór ar a n-ionadaíocht i dteach na dteachtaí, ach is fada ó thromlach iad, agus beidh orthu dul i mbun margaíochta le dreamanna eile. Déarfainn gur mhaith le Podemos a bheith páirteach sa rialtas, ach ní bheadh tromlach ag an dá pháirtí le chéile, agus ba ghá tacaíocht a lorg ó na páirtithe náisiúnacha agus dreamanna eile. Bheadh sé sin indéanta, agus níl an neart ag an eite dheis cur ina choinne sin, ach tá toghcháin áitiúla agus Eorpacha ar na bacáin i gceann míosa agus b'fhéidir gurbh fhearr le Sanchez iad sin a chur de gan aon leithscéal a thabhairt dá naimhde a mhaíomh go bhfuil sé ag iarraigh An Spáinn a roinnt.

Mar a dúirt mé thuas d'fhéadfadh an PSOE agus Ciudadanos comhrialtas a chur le chéile, ach measaim nár mhaith le Rivera é sin a dhéanamh. I rith an fheachtais ba léir a naimhdeas do Casado, agus ó d'éirigh chomh maith sin leis, déarfainn gurbh fhearr leis fanacht tamall agus an Partido Popular a shárú agus a bhascadh sa chéad toghchán eile, agus ceannasaíocht na heite deise a bhaint amach dó féin. Má tá sé ar chumas na bpolaiteoirí ceacht a fhoghlaim, agus is dóigh liom go bhfuil an cumas sin in Rivera, tuigfidh sé nach bhfuil muintir na Spáinne ró-chorraithe faoi náisiúnacha na réigiún, ná faoin inimirce. Teastaíonn postanna ó na daoine óga, ba mhaith leis an seandream pinsean agus seirbhísí sláinte níos fearr (mar atá sé, tá na daoine óga ag brath go mór ar mhamó agus daideo, uaireanta bíonn teaghlaigh iomlána ag brath ar phinsean sé chéad euro sa mhí). 

Tá coirpigh na gcarbhat á nochtadh agus á gcur chun carcair de réir a chéile. Tá an oiread sin cásanna caimiléireachta ar bun go mbeadh sé deacair fiú iad a áireamh, ar leibhéal náisiúnta agus réigiúnach, agus go hiondúil bíonn polaiteoirí ón bPartido Popular go háirithe luaite leis an ghadaíocht. Bhí an-bhéim ag Ciudadanos ar an gcaimiléireacht cúpla bliain ó shin, ach rinne dearmad air sin nuair a shíl siad go raibh vótaí le fáil as a bheith i gcoinne neamhspleáchas na Catalóine. Beidh siad ag iarraidh iad féin a chur chun cinn mar pháirtí na measarthachta, mar dhream íonghlan nua a chuirfidh borradh faoin eacnamaíocht. Sílim go mbeidh teachtaireacht níos dearfa acu as seo amach, seachas iad a bheith in aghaidh Sanchez mar gur 'sóisialach' é nó go seasann sé ar son cearta nach n-aontaíonn an seandream leo. 

Maidir le Vox, is dócha nach féidir leo athrú. Beidh siad ann mar antoiscigh a dteastaíonn uathu glóir na Spáinne a athréimniú, eachtrannaigh a bhfuil dath dorcha orthu a chur ó dhoras, agus cumhacht a bhronnadh ar ais ar na haicmí a bhí i gceannas ar an Spáinn ó bhí ré órga an choncais ann leathmhíle bliain ó shin. Murach go bhfuil dreamanna ón iasacht á maoiniú agus á spreagadh ní bheadh an oiread aird orthu, ach is eagal liom go bhfuil a leithéid i ngach tír anois. Ní chreidim áfach go bhfásfaidh an tacaíocht a fuair siad sa toghchán seo.

Fágann sin Unidas Podemos mar a thugann siad orthu féin. Chruthaigh siad gur féidir comhghuallaíochtaí láidre éifeachtúla a chruthú ag leibhéal na gcathracha, agus déarfainn go gcoinneoidh siad an ghreim atá acu ar Madrid agus Barcelona leis an dá mhéara atá acu, agus go n-éireoidh leo i mbailte agus i gcathracha eile. Ní hionann an pholaitíocht áitiúil agus náisiúnta. Beidh sé an-deacair dóibh a dtacaíocht náisiúnta a mhéadú.

Ó thaobh an fheachtais toghchánaíochta sílim gur theip ar na páirtithe dul i ngleic leis na ceisteanna móra, caitheadh an iomarca ama le maslaí agus le ceist na Catalóine, nuair atá ábhair imní eile ag pobail na tíre. Tuigeann daoine go bhfuil an aeráid ag athrú, feiceann siad go bhfuil na milliún as obair go fóill tar éis deich mbliana den 'crisis' agus nach bhfuil ach tuarastal íseal maslach á íoc sna postanna atá ar fáil. Tá praghas na dithe ag ardú le cúpla bliain anuas, agus méadú mór ar chostas cíosa. Fostaíocht don dream óg, aire shásúil don seandream, bás na tuaithe, athrú aeráide agus aimsire, ba bheag tráchta a rinne aon cheann de na páirtithe ar na ceisteanna sin. Ach bhí an-tionchar acu ar an vóta.